PROMETHEUS – I(annis) X(enakis)
an ongoing phygital project
Το 2021, με αφορμή την συμπλήρωση 20 χρόνων από τον θάνατο του Iannis Xenakis, ετοιμάζουμε το πολυθεματικό καλλιτεχνικό project: PROMETHEUS – I(annis) X(enakis).
Το project στοχεύει μέσω της μορφής του Xenakis στην δημιουργία μιας πολιτιστικής κοινότητας, από τη σκιά του βουνού των Θεών, τον Όλυμπο, στην Ελευσίνα, σε μία νοητή διαδρομή που συμβολίζει τον τρόπο που ο Ξενάκης συνέθεσε τη μουσική του, αντλώντας έμφαση από την αρμονία και τη λογική της αρχαίας ελληνικής μαθηματικής σκέψης ταυτόχρονα με τον μυστηριακό χαρακτήρα πανάρχαιων τελετουργιών όπως τα Ελευσίνια μυστήρια, οι Διονυσιακές τελετές, και τα Αναστενάρια.
Ο Iannis Xenakis πρώτος χρησιμοποίησε την τεχνολογία για να αναδείξει την φυσική λειτουργία μέσα στην «λογική» του ηλεκτρονικού υπολογιστή με εργαλείο τον Πυθαγόρα και τα θεωρήματά του για την ενδυνάμωση – μέσω της γνώσης – της ανθρώπινης φύσης.
Η Προμηθεϊκή φιγούρα του καλλιτέχνη ως Homo Universalis ξεδιπλώνεται στο Prometheus IX, ένα πολύ-θεματικό δια-κρατικό project που θα αναδείξει την ανάγκη να βρεθεί ο καινούριος δρόμος στην επικοινωνία, την ανταλλαγή και την συνύπαρξη των ανθρώπων που ενώνουν οι παρόμοιοι προβληματισμοί και οι κοινές ρίζες.
Η επιλογή της συνύπαρξης Ελλήνων και Ιαπώνων καλλιτεχνών αντικατοπτρίζει την γοητεία που εξασκούσε στον πειραματικό συνθέτη η Ιαπωνική κουλτούρα μέσα από τις παραστάσεις του θεάτρου Noh, όπως και οι δύο διανοητικές σχολές που εκφράζει, τον πραγματισμό της αφήγησης σε συνάρτηση με τον μυστικισμό των συμβόλων, αντίστοιχα με τις παραστάσεις αρχαίας Ελληνικής τραγωδίας.
Οι βασικοί εκφραστές αυτού του project είναι η ομάδα της Γιαπωνέζας percussionist Kuniko Kato, η οποία είναι η πολιτιστική πρέσβειρα της πόλης Toyohashi της επαρχίας Aichi, επίσημη συμμετοχή της Ιαπωνίας στην Τελετή Λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων 2021 του Τόκυο, έχοντας συλλάβει – και προτείνει – ένα πολυθεματικό σκηνικό δράμα Xenakis et le Japon, με αφορμή τα έργα του Ξενάκη: Πλειάδες, O – Mega, Ais και Cassandra. Μαζί της, επί σκηνής, θα βρίσκονται 18 μουσικοί από την Ιαπωνία, καθώς και καλλιτέχνες του θεάτρου Νoh σε μία προσπάθεια ανίχνευσης των ιδιαίτερων συσχετισμών του έργου του Ξενάκη και της Ελλάδας με την παραδοσιακή σκηνική και μουσική αισθητική του Γιαπωνέζικου θεάτρου.
Η παρουσίαση των έργων του Ξενάκη υπό την καθοδήγηση και την συμμετοχή της Kuniko Kato, περιλαμβάνει και την οπτική διάδραση μέσω 3D projection mapping που συντονίζει και επιμελείται ένας εξαιρετικός εικαστικός καλλιτέχνης από την Ρουμανία, ο Lucian Emilian Matei, σε συνεργασια με την κολεκτιβα Noiseloop, ο οποίος ειδικεύoνται στον συνδυασμό των νέων τεχνολογιών και των εικαστικών τεχνών και έχει βραβευτεί για έργα του με διεθνούς καταξίωσης βραβεία πάνω στις πειραματικές τέχνες (κινηματογράφος, video editing, post-processing, special effects κτλ).
Noiseloop Studio Video Mapping Showreel 2020
Η χορογραφική πρόταση του Χάρη Γκέκα ακολουθεί μια διπλή δυναμική: πέραν των χορογραφημένων αποσπασμάτων, ο χορογράφος προτείνει ένα σύστημα οργανωμένου αυτοσχεδιασμού προσδοκώντας να δώσει μια άλλη εμβέλεια στην προσέγγιση και την πρόσληψη της μουσικής του Iannis Xenakis.
Ο χορευτής και χορογράφος Χάρης Γκέκας που ζει στη Λυόν, μιλάει για τη δουλειά του.
O συνθέτης ηχου Δημήτρης Μπάκας και ο αστροφυσικος Θωμας Μπισμπας προσεγγιζουν το εργο επιστημονικα. Εικαστικά πλαισιώνει το project η ζωγράφος και σκηνογράφος Μαρία Παπατζέλου, η οποία θα δημιουργήσει μια σκηνογραφική σύνθεση με τα κιμονό και τις ζώνες Obi από ιαπωνικό washi χαρτί, σύμφωνα με την παραδοσιακή τεχνική στην επεξεργασία του αντλώντας έμπνευση από τις παρτιτούρες του μεγάλου συνθέτη αλλά και από τη ζωή και το έργο μίας άλλης μεγάλης προσωπικότητας, του συγγραφέα Λευκάδιου Χερν, του πιο σημαντικού πολιτιστικού ‘πρέσβη’ μεταξύ Ελλάδας και Ιαπωνίας επιχειρώντας μία οπτική σύζευξη της Ελληνικής και Ιαπωνικής Μυθολογίας.
Φωτογραφίες του Everett Kennedy Brown του washi kimono της Μαρίας Παπατζέλου , φορεμένο στον Houngongi Temple στο Kyoto από την Junko Sophie Kakizaki
Το eργο του iannis xenakis
Ο πολυδιάστατος άνθρωπος, αρχιτέκτονας, καλλιτέχνης, γεννημένος στη Μπράιλα της Ρουμανίας, αγάπησε την μουσική μέσα από τη μητέρα του που έχασε στην τρυφερή ηλικία των πέντε ετών. Σπούδασε στην Αναργύρειο και Κοργιαλένειο Σχολή Σπετσών. Οι σπουδές του και η αντιστασιακή του δράση τον οδήγησαν διαδοχικά στην Αθήνα, όπου σπούδασε στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Ε.Μ.Π., και στο Παρίσι όπου εργάστηκε μαζί με τον φημισμένο Le Corbusier.
O Olivier Messiaen, γάλλος συνθέτης, οργανίστας και ορνιθολόγος τον συμβούλεψε: «Είσαι σχεδόν 30 χρονών, έχεις την τύχη να είσαι Έλληνας, αρχιτέκτονας και με γνώσεις εφαρμοσμένων μαθηματικών. Εκμεταλλεύσου τα αυτά. Κάν’τα στη μουσική σου»
Η κοσμική πόλη (1965)
« Οι πόλεις είναι μονότονες, χωρίς ταυτότητα, δεν ανακλούν το θαύμα της ανθρώπινης ψυχής. Κάθε άλλο…» Μέσα στη μικρή θα έλεγε κανείς πορεία του Ξενάκη στην αρχιτεκτονική, πρόλαβε και μίλησε για μερικές ιδέες που αφορούν την πολεοδομία και τις σύγχρονες πόλεις. Οι προτάσεις του πάνω στο θέμα αυτό θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και ως ουτοπικές, οι σκέψεις όμως που τον οδήγησαν εκεί, κάθε άλλο παρά ουτοπικές ήταν. Ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεται τα καίρια για την εποχή του προβλήματα της πολεοδομίας είναι και πάλι αντισυμβατικός. Την εποχή όπου οι ασφυκτικές μεγαλουπόλεις έχουν οδηγήσει τους περισσότερους να μιλάνε για αποκέντρωση, ο Ξενάκης μιλάει για τον μύθο της αποκέντρωσης και την φυσική τάση του ανθρώπου για συγκέντρωση. Υποστηρίζει ότι η συγκέντρωση φέρνει την πρόοδο, κάτι το οποίο στηρίζει και μέσω των μαθηματικών…
Iannis Xenakis Drawings for “Cosmic Cities” – Πηγή: dwell.com
Στην παρουσίαση θα εμφανιστεί το περίφημο σύστημα UPIC, το οποίο “μεταφράζει” γραφικές εικόνες σε μουσικά αποτελέσματα, και το οποίο θα έρθει ειδικά για το project από το Κέντρο Iannis Xenakis της Γαλλίας.
Πρόδρομος των σύγχρονων μέσων ψηφιακής παραγωγής ήχου όπως το Ableton, το Cubase, το Reason, το ΜΑΧ/Msp, το UPIC θα “ταξιδέψει” στην Ελλάδα με συνοδεία αντιπροσωπείας από το CIX (Centre Iannis Xenakis) του Παρισιού. Η ίδια ομάδα θα δώσει σεμινάρια για παιδιά αλλά και μεγάλους σχετικά τη χρήση του οργάνου.
Οι “παρτιτούρες” του Ianni Xenakis για το έργο “arborescences”
Πηγές εικόνων: cettevilleetrange.org – Chroniques sur la création musicale
Εικόνα από το ντοκυμαντέρ του Patrick Saint-Jean, του μηχανικού που σχεδίασε το UPIC μαζί με τον Ianni Xenakis
Το project απευθύνεται σε όλες τις ηλικιακές ομάδες. Το κοινό θα βιώσει την εμπειρία της συναισθησίας καθώς θα καταλαμβάνεται από ήχους, εικόνες, immersive audio-visual experiences. Την ίδια στιγμή θα προσφέρονται κεράσματα με γεύσεις από τις δύο χώρες και μέσω παραδοσιακής Ιαπωνικής Ikebana από αγριολούλουδα του Θριασίου Πεδίου ο χώρος της περφόρμανς θα πλημμυρίζει από ευωδιές της Αττικής Γης. Θα υπάρχουν εκπαιδευτικά προγράμματα σε συνεργασία με το CIX (Center Iannis Xenakis) στο Παρίσι. Μέσω των εκπαιδευτικών προγραμμάτων, το κοινό θα βιώσει αλλά και θα ενημερωθεί πάνω στις τεχνικές που χρησιμοποιούσε ο Xenakis.
Ο Θωμάς Βελισσάρης θα πραγματοποιήσει θεατρικό-εικαστικό workshop ‘Looking for a modern Prometheus’, το οποίο θα απευθύνεται σε παιδιά.
Ο Θωμάς Βελισσάρης σε σκηνή από το έργο “Το πάρκο”
Το πολιτισμικο ταξιδι
Στο project συνεργαζόμαστε με καλλιτέχνες από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες όπως Γαλλία, Ρουμανία αλλά και την Ιαπωνία. Σε δεύτερο χρόνο, σχεδιάζουμε να συμμετάσχουμε σε άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Θέλουμε να δημιουργήσουμε ένα οδικό πολιτιστικό δίκτυο μεταξύ Καβαλας, Φιλιππούπολης, Ιάσιου, Κρακοβίας, Κάουνας, Κοπενχάγης, Αμβούργου, Ουτρέχτης, Λουξεμβούργου, Λίντς, Μπρατισλάβας, Νόβι Σαντ, Τιμισοάρας και Οχρίδας.
Θέλουμε να συνδέσουμε όλες αυτές τις πόλεις λόγω του πλούσιου καλλιτεχνικού παρελθόντος-παρόντος ή της ύπαρξής τους ως πολιτιστικές πρωτεύουσες και επιλέγουμε καλλιτέχνες εντοπίζοντας το κοινό έδαφος μεταξύ τόπων και πολιτισμών, έτσι ώστε να υπάρχει όσμωση των καλλιτεχνικών ιδεών.
Η προτεινόμενη διαδρομή του Prometheus IX στις Ευρωπαικές πόλεις.
